Umowa cywilnoprawna, obok umowy o pracę, stanowi jedną z popularnych form zatrudnienia pracowników. W porównaniu do umów zawieranych na podstawie stosunku pracy strony, podpisując umowę cywilnoprawną, zyskują większą elastyczność w kształtowaniu warunków współpracy. Polski ustawodawca wyróżnia dwa główne typy umów cywilnoprawnych: umowę o dzieło i umowę zlecenia. Każda z nich ma swoje specyficzne cechy, które sprawiają, że najkorzystniej jest je zastosować do konkretnych rodzajów prac. Chcesz wiedzieć, czym charakteryzują się umowy cywilnoprawne oraz jakie jest ich zastosowanie? Przeczytaj poniższy tekst.
Jakie warunki musi spełniać umowa o pracę?
Umowa zawarta na podstawie stosunku pracy została uregulowana w Kodeksie pracy. Zgodnie z ustawą do nawiązania stosunku pracy dochodzi, gdy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy w miejscu i czasie wyznaczonym przez niego i pod jego kierownictwem, a pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. O tym, czy umowa zakwalifikowana będzie jako umowa o pracę, decydują warunki, w jakich będzie ona wykonywana. Pracownicy, którzy podpisali umowę o pracę, uzyskują prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego czy płatnych nadgodzin. Osoby zatrudnione na umowę o pracę mają także obowiązek odprowadzania składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Artykuł 25 Kodeksu pracy stanowi, że umowa o pracę może być zawarta na okres próbny, na czas określony lub czas nieokreślony. Charakterystyczne dla pierwszych dwóch rodzajów umów jest to, że w momencie ich zawarcia jest znany termin zakończenia trwania umowy. Stosunek pracy trwa więc tylko przez okres przewidziany w umowie. Bez określenia czasu trwania umowy nie można nawiązać terminowej umowy o pracę. Umowa zawarta bez precyzyjnego wskazania terminu zakończenia trwania umowy może zostać uznana za umowę zawartą na czas nieokreślony.
Jakie korzyści daje umowa o pracę?
Do najważniejszych zalet umowy o pracę można zaliczyć:
- Uregulowany czas pracy.
- Gwarancję minimalnego wynagrodzenia za pracę.
- Prawo do płatnych urlopów, w tym urlopu wypoczynkowego.
- Prawo do zwolnienia lekarskiego i wynagrodzenia w przypadku choroby.
- Opłacanie części składek na ubezpieczenia społeczne przez pracodawcę.
- Ochronę przed zwolnieniem dla różnych kategorii pracowników, na przykład kobiety w ciąży.
- Czas przepracowany na podstawie umowy o pracę zalicza się do stażu pracy.
Czym wyróżniają się umowy cywilnoprawne?
Umowy cywilnoprawne, do których zaliczają się umowa zlecenia i umowa o dzieło, zostały uregulowane w Kodeksie cywilnym. Rzeczą, która odróżnia je od tradycyjnej umowy o pracę, jest brak obowiązku świadczenia pracy w miejscu i godzinach określonych przez pracodawcę. Ponadto wykonawcy umów cywilnoprawnych nie podlegają przełożonym tak jak pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę. Osoby zatrudnione na umowy cywilnoprawne nie uzyskują prawa do szeregu przywilejów pracowniczych, z których mogą korzystać pracownicy zatrudnieni na podstawie stosunku prawa pracy. Mają oni za to większą swobodę w kształtowaniu warunków pracy.
Czym jest umowa zlecenie?
Umowa zlecenie nie jest umową o pracę, lecz umową cywilnoprawną, która została uregulowana w Kodeksie cywilnym. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej na rzecz zleceniodawcy. Stronami umowy są zleceniodawca (ten, który zleca wykonanie określonej czynności) oraz zleceniobiorca (ten, który zobowiązuje się wykonać określoną czynność). Umowę zlecenie można zawrzeć zarówno pisemnie, jak i ustnie, jednak zalecana jest forma pisemna, aby w razie przyszłych nieporozumień lub sporów mieć jasne i jednoznaczne dowody ustaleń między stronami.
Jest to umowa zawierana na czas określony. Podpisać ją mogą jednakowo osoby fizyczne, jak i przedsiębiorcy. Strony umowy mogą ustalić, że umowa zlecenia będzie umową odpłatną lub nieodpłatną. Jeżeli z treści umowy jasno nie wynika, że przyjmujący zlecenie ma je wykonać nieodpłatnie, przysługuje mu wynagrodzenie za wykonanie zlecenia. Czynność będąca przedmiotem umowy nie musi być wykonana osobiście przez zleceniobiorcę. W przypadku tego rodzaju umowy możliwe jest także powierzenie wykonania zlecenia osobie trzeciej, czyli zastępcy.
Umowa zlecenie może być w dowolnej chwili wypowiedziana jednako przez zleceniodawcę, jak i zleceniobiorcę. W pierwszym przypadku przyjmujący odpłatne zlecenie obowiązany jest naprawić szkodę powstałą na skutek wypowiedzenia umowy zlecenia, jeżeli nastąpiło ono bez ważnych przyczyn. Z kolei, jeśli zleceniodawca chce wypowiedzieć umowę zlecenia, powinien zwrócić zleceniobiorcy koszty poniesione w związku z wykonaniem zlecenia. Jeżeli umowa zlecenia była umową odpłatną, zleceniodawca musi zapłacić zleceniobiorcy stosowną część wynagrodzenia. Powinien również naprawić szkodę, jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu.
Co powinno znaleźć się w umowie zlecenia?
Umowa zlecenia może być zawarta w dowolnej formie np. pisemnej, ustnej czy elektronicznej. Jednak dla celów dowodowych powinna być zawarta w formie pisemnej (umowa zawarta ustnie może być trudniejsza do udowodnienia w przypadku ewentualnego postępowania sądowego). W treści dokumentu muszą znajdować się informacje dotyczące m.in.:
- Stron umowy,
- Rodzaju umowy,
- Daty jej zawarcia,
- Daty jej zakończenia,
- Warunków pracy i płacy.
Gdzie znajdują zastosowanie umowy zlecenia?
Umowy zlecenia ze względu na swoje cechy znajdują zastosowanie w sytuacjach, gdy zleceniobiorca zobowiązuje się wykonywać systematycznie dane usługi bez podpisywania umowy o pracę. Na podstawie umowy zlecenia możliwa jest praca taka jak:
- Prowadzenie doradztwa prawnego,
- Świadczenie usług marketingowych,
- Prowadzenie księgowości,
- Prowadzenie profili w mediach społecznościowych.
Ile zarabiają osoby na umowie zlecenie?
Osoby pracujące na podstawie umowy zlecenia za godzinę pracy nie mogą zarabiać mniej, niż określają to stosowne przepisy. Wysokość minimalnej stawki godzinowej na umowie zlecenie zależy od obowiązującej w danym roku wysokości wynagrodzenia minimalnego. Oznacza to, że stawka godzinowa rośnie proporcjonalnie wraz ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia. Minimalna stawka godzinowa jest co roku waloryzowana. Od 1 stycznia 2024 r. wynosi 27,70 brutto, a z dniem 1 lipca 2024 jej wysokość wzrośnie do 28,10 brutto.
Czym charakteryzuje się umowa zlecenia?
Umowa zlecenie charakteryzuje się następującymi cechami:
- Obowiązująca minimalna stawka godzinowa,
- Brak podporządkowania pracodawcy,
- Brak ograniczeń w liczbie kolejnych umów,
- Wynagrodzenie wypłacane jest po wykonaniu pracy,
- Możliwość świadczenia pracy nie tylko przez osobę fizyczną, ale także przez podmiot gospodarczy,
- Zleceniobiorca nie ma prawa do urlopu, odprawy, czy zasiłku chorobowego.
Czym cechuje się umowa o dzieło?
Umowa o dzieło, podobnie jak umowa zlecenie, została uregulowana w Kodeksie cywilnym. Nazywana jest również umową rezultatu. Zgodnie z artykułem 627 Kodeksu cywilnego, umowa o dzieło zobowiązuje przyjmującego zamówienie do wykonania określonego dzieła, a zamawiający zobowiązuje się do wypłacenia za nie wynagrodzenia. Przedmiotem umowy o dzieło może być jednakowo rzecz materialna, jak i niematerialna. Przykłady umów o dzieło obejmują sporządzenie projektu domu, ułożenie kostki brukowej, przetłumaczenie artykułu prasowego czy napisanie tekstu piosenki.
W umowie o dzieło kluczowe jest osiągnięcie określonego efektu. Osoba przyjmująca zlecenie na wykonanie dzieła nie musi realizować go osobiście, jednak odpowiada za działania osób trzecich, które zaangażuje do jego wykonania. Ponadto przyjmujący zamówienie ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady wykonanego dzieła. W umowie o dzieło strony samodzielnie określają wynagrodzenie za wykonanie dzieła.
Umowy o dzieło nie wypowiada się, lecz odstępuje się od niej. Jeśli strony odstępują za porozumieniem, odstąpienie następuje natychmiastowo. W innych przypadkach odstąpienie jest możliwe, gdy wykonawca jest niezdolny do pracy, chce zwiększyć wynagrodzenie, lub nie może skontaktować się z zamawiającym. Do odstąpienia od umowy o dzieło może również dojść, gdy wykonawca nie dotrzymuje terminu lub wykonuje dzieło w niewłaściwy sposób. Zarówno od umowy o dzieło, jak i umowy zlecenia należy odprowadzić podatek w odpowiedniej wysokości.
Z jakich elementów powinna składać się umowa o dzieło?
Przepisy pozwalają zawrzeć tego rodzaju umowę jednakowo w formie ustnej, jak i pisemnej. Ważne jednak jest, aby zawierała następujące elementy:
- Określenie stron umowy,
- Oznaczenie przedmiotu umowy,
- Szczegółowy opis dzieła,
- Czas realizacji dzieła,
- Wynagrodzenie za wykonanie dzieła,
- Ewentualne warunki reklamacji.
W jakich przypadkach możemy sporządzić umowę o dzieło?
Umowa o dzieło jest często wybieraną formą zatrudnienia pracowników. Dzięki niej możliwa jest realizacja jednorazowych projektów. Ten rodzaj umowy znajduje zastosowanie m.in. przy:
- Wykonywaniu wszelkiego rodzaju prac artystycznych,
- Tworzeniu projektów architektonicznych,
- Produkcji materiałów marketingowych,
- Tworzeniu stron internetowych,
- Tłumaczeniu dokumentów.
Czy od umów cywilnoprawnych odprowadzane są składki ZUS?
Pracodawca zatrudniający osobę na podstawie umowy o dzieło co do zasady nie ma obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Wyjątek stanowi sytuacja, w której wykonawca dzieła jest jednocześnie pracownikiem zamawiającego. W przypadku umowy zlecenie zleceniodawca ma obowiązek odprowadzenia składki emerytalnej, rentowej, wypadkowej oraz zdrowotnej. Nie musi tego robić jedynie w sytuacji, gdy zleceniobiorca jest zatrudniony w innym miejscu, a jego wynagrodzenie w tamtej pracy jest równe lub wyższe od minimalnej krajowej.
Zawarcie umowy zlecenie nie wiąże się z obowiązkiem odprowadzania składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, ani dokonywaniem odpisów rocznych na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych. Ponadto, rozwiązanie umowy zlecenie jest zazwyczaj korzystniejsze dla podmiotu zatrudniającego. Pracodawcy często decydują się na zatrudnianie studentów poniżej 26. roku życia, ponieważ nie muszą zgłaszać ich do ZUS-u.
Jakie są konsekwencje niewłaściwego stosowania umów cywilnoprawnych?
Często przedsiębiorcy, chcąc uniknąć płacenia składek ubezpieczeniowych, zawierają z pracownikami umowy cywilnoprawne, których warunki pracy spełniają kryteria umowy o pracę. Jeśli dojdzie do takiej sytuacji, inspektorzy pracy mogą nakazać przemianowanie umowy cywilnoprawnej w tradycyjną umowę o pracę. Pracownik na tej podstawie może domagać się wypłaty zaległych świadczeń pracowniczych takich jak wynagrodzenie za nadgodziny czy urlopy.
Dodatkowo w przypadku kontroli zgodnie z art. 281. § 1 Kodeksu pracy pracodawca może zostać ukarany przez Państwową Inspekcję Pracy (PIP) karą grzywny od 1000 do 30 000 złotych. W skrajnych sytuacjach regularne łamanie praw pracowniczych może skutkować postępowaniem karnym i nałożeniem kary ograniczenia wolności. Ponadto nieuczciwy przedsiębiorca zobowiązany jest uregulować zaległe składki ZUS oraz zapłacić zaległe podatki.
Podsumowanie
Umowy cywilnoprawne, takie jak umowa zlecenie i umowa o dzieło, są chętnie stosowane w różnego rodzaju branżach. W odróżnieniu od umów o pracę umowy te pozwalają na większą swobodę w kształtowaniu warunków współpracy. Zawieranie umowy cywilnoprawnej jest dość powszechnym rozwiązaniem stosowanym w przypadku współpracy z młodymi osobami, takimi jak uczniowie i studenci. Umowa zlecenie jest popularna ze względu na elastyczność w zakresie godzin pracy i miejsca jej wykonywania. Zobowiązuje ona do odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Przyjmujący zlecenie nie nabywa prawa do płatnego urlopu czy okresu wypowiedzenia. Z kolei umowa o dzieło koncentruje się na osiągnięciu określonego rezultatu i nie wymaga odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne, co może być korzystne finansowo dla obu stron umowy. Wykonawca dzieła nie musi także osobiście realizować zadania, jednak ponosi odpowiedzialność za jakość wykonanej pracy, w tym za wady dzieła.
[Prezentowane treści mają charakter wyłącznie edukacyjno-informacyjny. Żadna z treści znajdujących się w niniejszym dokumencie nie stanowi porady prawnej, rekomendacji, interpretacji przepisów prawa czy opinii prawnej. eRecruitment Solutions sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne błędy, niekompletność lub nieaktualność prezentowanych informacji, jak również za jakiekolwiek szkody będące rezultatem oparcia się na tych informacjach.]
